ضلعي سکر ۾ ٽي بي کان بچاءَلاءِ ورتل اپاءَ

(تحرير غوث محمد پٺاڻ )
سکر شھر ھڪ پراڻو تاريخي شھر ؛ھي. ھن جو شمار سنڌ جي ٽئين نمبر وڏن شھرن ۾ ٿئي ٿو. ھن وقت سکر ضلعي جي ؛بادي تقريبن، ا ڪروڙ 72 لک 9 ھزار .71 تي مشتمل ؛ھي. جڏھن تھ ھي ضلعو 5 تعلقن ۽ 64 يوسين تي مشتمل ؛ھي. ھن جي ؛بادي تمام تيزي سان وڌي رھي ؛ھي. ھن ضلعي ۾ سرڪاري توڙي غير سرڪاري اسپتالون موجود ؛ھن سکر ۾ ميڊيڪل ڪاليج ٺھڻ کان پوءِ خانگي اسپتالن ۾ سٺن ڊاڪٽرن جي بھ ڪمي پوري ٿي.جيڪي ماڻھون علاج خاطر پنھنجن مريضن کي ڪراچي ۽ حيدر؛باد موڪلڻ کي ترجيح ڏيندا ھئا. انھن پنھنجي پنھنجي حيثيت ؛ھر سکر جي سرڪاري توڙي غير سرڪاري اسپاتالن کي اھميت ڏيڻ شروع ڪئي.اڪثر ٻھراڙي ۽ شھري ؛بادي جي غريب ماڻھن جو لاڙو سرڪاري اسپتالن ڏانھن تمام گھڻو ؛ھي.سرڪاري اسپتالن ۾ رش سبب اسپتال انتظاميھ جي گھڻن ڪوششن وٺڻ جي باوجود مريضن جي سار سنڀار ۽ صفائي جي نظام بحال رکڻ ۾ گھڻيون مشڪلاتون درپيش اچن ٿيون.سرڪاري طور تي گھڻين بيمارين جي ڪنٽرول ڪرڻ لاءِ مفت علاج جون سھولتون فراھم ڪيون وڃن ٿيون.جن ۾اين جي اوز بھ پنھنجو ڀرپور ڪردار ادا ڪن ٿيون.انھن مرضن ۾ ٽي بي پڻ شامل ؛ھي. ٽي بي ھڪ پکڙجندڙ بيماري ؛ھي جنھن کي سنڌي ۾ تبدق چيو ويندو ؛ھي جيڪا ھڪ جراثيم مائڪرو بيڪٽريم ٽيوبر ڪيلوسس سان پکڙجي ٿي.جيڪا ساھ ذريعي جسم ۾ داخل ٿي ڦڦڙن تي حملو ڪري ٿي.
ان کان علاوھ ھڏين،؛نڊن،ڪنڌ،دماغ،غدود،اک ۽ چمڙي وغيرھ کي متاثر ڪري ٿي.ان لاءِ ان جو علاج وڌيڪ توجھ سان ڪيو ويندو ؛ھي.ٽي بي جي تشخيص لاءِ ضلعي سکر جي 21ڊوٽس بيسڪ مينيجمينٽ يونٽس،ٽي بي جي مفت تشخيصي ۽ علاج جي سھولت فراھم ڪري رھيا ؛ھن.ضلعي سکر ۾ ٽي بي جي علاج لاءِ 72 سينٽر قائم ڪيا ويا ؛ھن.جن ۾ ٽي بي جو مفت علاج ڪيو ويندو ؛ھي.ٽي بي جو علاج سکر جي جيلن ۽ سول اسپتال سکر ۾ وڏن سميت ٻارن جي ٽي بي جو علاج پڻ مفت ڪيو ويندو ؛ھي.سنڌ صوبي ۾ سال …2 کان .1.2 تائين ڪل 944،743 مريض رجسٽر ٿيا. ضلعي سکر ۾ ڊوٽس بيس تي ٽي بي جي مريضن جي رجسٽريشن 1..2 کان شروع ڪئي وئي. سکر ضلعي ۾ سال 1..2 کان .1.2 تائين،ڪل تقريبن 3.89 مريض رجسٽر ڪيا ويا. ڊوٽس سکر ۾ سال 1..2 ۾ ٽي بي جا فقط 222 ڪيس رجسٽر ٿيا.9..2 ۾ سکر ضلعي ۾ ..31 مريضن مان 78 سيڪڙو جو ڪامياب علاج ڪيو ويو.سال.1.2 ۾ سکر ضلعي ۾ 2661 مريضن جو علاج ڪيو ويو.جن مان تمام گھڻا صحت ياب ٿي چڪا ؛ھن ۽ ڪن جو علاج جاري ؛ھي.جڏھن تھ ڊبليو ايڇ او،گلوبل فنڊ،پراوينشنل ٽي بي ڪنسلٽنٽ فائونڊيشن ٽي بي پروگرام ۾ پارٽنرز جي حيثيت سان ضلعي سکر ۾ سھڪار ڪري رھيا ؛ھن. جڏھن تھ ھڪ سيمنيار ٽي بي جي مرض کان عام ماڻھن جي سجاڳي ڏيڻ لاءِ محمد بن قاسم پارڪ سکر ۾ اي ڊي او ھيلٿ سکر ۽ مرسي ڪوپ پاڪستان جي سھڪار سان منعقد ڪئي ويئي. جنھن جو مھمان خاص ايم پي اي ڊاڪٽر نصراللھ بلوچ ھو. سيمينار جي ماڻھن کي ٽي بي جي ڄاڻ سان گڏ تفريح فراھم ڪري ماڻھن ۾ دلچسپي پيدا ڪئي وئي ۽ گائڻ وڄائڻ جو پروگرام پڻ منعقد ڪيو ويو جنھن ھن پروگرام کي لطف اندوز ڪري ڇڏيو. سيمينار کان اڳ ٽي بي خلاف ھڪ ريلي اي ڊي او ھيلٿ ۽ ڊسٽرڪٽ ٽي بي ڪنٽرول پروگرام جي تعاون سان غلام محمد ميڊيڪل ڪاليج اسپتال سکر کان پريس ڪلب سکر تائين ايم پي اي ڊاڪٽر نصراللھ نلوچ جي اڳواڻي ۾ پڻ ڪڍي وئي. ھن واڪ ۽ سيمينارن ۾ ميڊيڪل سپريٽنڊنٽ جي ايم ايس سي اسپتال ڊوٽس فوڪل پرسنس، چيسٽس اسپيشليشٽس، ڊوٽس فيسيليٽرس، ليبارٽري ٽيڪنيشنس، اسٽوڊنٽس ؛ف پيرا ميڊيڪل اسڪول، نرسنگ اسڪول، پبلڪ ھيلٿ اسڪول، مرسي ڪورپس پاڪستان ۽ عام ماڻھن تمام گھڻي انداز ۾ شرڪت ڪئي ان کان علاوھ سيمينار ۾ ايم پي اي ڊاڪٽر نصراللھ بلوچ، ڊاڪٽر سليم حسن ڪاظمي، نيشنل پروگرام ؛فيسر ڊبليو ايڇ او، ڊاڪٽر سجاد گيلاني ڊسٽرڪٽ ٽي بي ڪو؛رڊينيٽر، ڊاڪٽر ذوالفقار شيخ ايم ايس، جي ايم سي اسپتال ڊاڪٽر نسيم ؛فتاب شاھ، ڊاڪٽر رياض ڏھر ماڻھن ۾ ٽي بي ۽ ٽي بي کان بچاءَ جي باري ۾ ؛گاھي ڏني. ٽي بي جو عالمي ڏينھن پاڪستان سميت ھر سال پوري دنيا ۾ ملھايو ويندو ؛ھي. ھي جراثيم 42 مارچ 2881 ۾ جرمن سائنٽسٽ رابرٽ ڪاڪ درفيات ڪيو. جنھن کي مائڪو بيڪٽريم ٽيوبر ڪلوسس نالو ڏنو ويو. ھي جراثيم کنگھڻ ۽ نڇڻ سان ڦھلنجندو ؛ھي. ٽي بي جي علامتن ۾ 2 ھفتن کان وڌيڪ مسلسل کنگھھ، مسلسل بخار، وزن جو گھٽ ٿيڻ ۽ بلغم ۾ خون اچڻ شامل ؛ھي. دنيا ۾ ھن وقت ٽي بي کان متاثر مريضن جو تعداد ڏيڍ ڪروڙ کان ٻھھ ڪروڙ ؛ھي، جنھن مان ست لک پاڪستان ۾، .9 ھزار سنڌ ۾ اڍائي ھزار سکر ۾ موجود ؛ھن. دنيا ۾ ھر سال .2 لک ماڻھون ھن بيماري جي وجھھ سان موت جو شڪار ٿين ٿا جن مان 59 سيڪڙو دنيا جي غريب ملڪن مان ماڻھون ھوندا ؛ھن. ھي مريض موت کان بچاءَ جي قابل ھئا. جيڪڏھن ھي مريض صحيح وقت تي صحيح جڳھھ پھچي وڃن ھا ۽ انھن جي مرض جي صحيح تشخيص ٿي وڃي ھا ۽ انھن جو مڪمل علاج ٿي وڃي ھا تھ گھڻون چلھيون وسامڻ کان بچي وڃن ھا. جڪيڏھن ٽي بي جو علاج ٺيڪ نھ ڪرايو وڃي تھ ھو ..1 سيڪڙو قابل علاج مرض ايم ڊي ؛ر ۾ تبديل ٿي سگھي ٿو جنھن جو علاج انتھائي مشڪل ؛ھي ۽ جنھن ۾ موت جو تناثب تمام گھڻو ٿي ويندو ؛ھي. جڏھن تھ دنيا ۾ ھن وقت ايم ڊي ؛ر، ٽي بي جا 5 لک مريض ؛ھن. جنھن مان پاڪستان ۾ 51 کان 81 ھزار، سنڌ ۾ 3 ھزار ۽ سکر ۾ 9..2 کان .1.2 ۾ تقريبن .2 مريض رجسٽر ٿيا ايڊز جي مريض جي موت جي وڏي وجھھ ٽي بي ؛ھي. ھر ٽن منٽن ۾ ايڊز جو ھڪ مريض ٽي بي جي وجھھ سان مرندو ؛ھي. پاڪستان حڪومت 42 مارچ 1..2 تي ٽي بي کي ھڪ نيشنل ايمرجنسي ڊڪليئر ڪري ڊوٽس طريقي ڪار جي متعارف ڪرايو. جڏھن تھ پاڪستان کان 8 سال اڳ دنيا ۾ ٽي بي بابت 3991 ۾ بين الاقوامي ايمرجنسي جو اعلان ڪيو ويو. بين الاقوامي طور تي اسان جو حدف ھو 21.2 تائين نوان ٽيسٽ متعارف ڪرائڻ جن سان ٽي بي جي جلد تشخيص ٿي سگھي ۽ 51.2 تائين سستي ۽ پوري طريقي سان ٽي بي کان بچاوئ جي ويڪسين ڪرڻ شامل ؛ھي. انھي کان علاوھ 51.2 تائين ٽي بي جي مريضن جو تعداد ۽ ان سان ٿيندڙ موت کي .5 سيڪڙو گھٽ ڪرڻ، .5.2 تائين ٽي بي کي ختم ڪرڻ ؛ھي. ھن وقت سکر ضلعو سنڌ جي انھن چئن ضلعن ۾ شامل ؛ھي جن ڊبليو ايڇ او جا مقرر ڪيل ٽارگيٽ پورا ڪري ڇڏيا ؛ھن. ھي وقت جي اھم ضرورت ؛ھي تھ ڊوٽس پروگرام ۾ بھتري ؛ندي وڃي ۽ ايم ڊي ؛ر ٽي بي جي مريضن جو علاج ڪرايو وڃي ياد رھي تھ ايم ڊي ؛ر ٽي بي جو مطلب ؛ھي تھ موت ايم ڊي ؛ر ڦھلجي وئي تھ ان تي قابو پائڻ ناممڪن ٿي ويندو. ٽي بي خلاف جنگ اسان جي جديد سائنٽفڪ طريقا اپنائڻ کان بغير نٿا کھٽي سگھون اسان جي حڪومت ۽ اين جي اوز کي جديد سائنٽفڪ طريقي کي اپنائيندي ٽي بي جي مريضن جي سار سنڀال ۽ تحقيق ڪرڻ گھرجي تھ جئين ھن مرض جو تيزي سان مڪمل علاج ڪري سگھجي اچو تھ اسان سب عھد ڪريون ۽ عزم ڪريون تھ اسان جو اٿندڙ ھر قدم ٽي بي جي خاطمي جي طرف ھوندو. تھ جئين اسان ھن موذي مرض مان پنھنجي ملڪ ۽ صوبي کي آزاد ڪرائي سگھون.