صدر زرداري جو سريلنڪا وارو دورو
ليکڪ: مرتضيٰ محسن
صدر مملڪت آصف علي زرداري جي چئن ڏينھن تي ٻڌل سريلنڪا واري ھاڻوڪي دوري کي وسيع تناظر ۾ ڏسڻو پوندو جيڪو فقط چئن موثر معاھدن تي صحيحن تائين محدود نھ آھي پرپو= انھي* پيشقدمي جي ذريعي صورتحال کي پنھنجي حق ۾ ڪرڻ جي لا= پرڏيھي پاليسي جي متعلق قدم کڻڻا آھن جيڪا ماضي جي پرڏيھي پاليسي (فرد واحد جي حڪمن) کان اڳتي ڏسڻ جو تقاضو ڪري ٿي.
سريلنڪا جيتوڻيڪ ان وقت کان جڏھن تامل بغاوت پنھنجو بدنما سراڀا راٿا پاڪستان مان ھٿيار خريد ڪندو ھو پرپو= وڏيون کيپون 9991ع ۾ شروع ٿيون. ڊسمبر 7..2ع ۾ سريلنڪا پاڪستان کان .5 ملين آمريڪي ڊالر ماليت جو ھٿيار ۽ گولا باڙود خريد ڪيو. مئي 8..2ع ۾ ٻنھي ملڪن جي وچ ۾ 22 الخالد ڱينڪن ۽ ھٿيارن جي وڪري متعلق ڊيل طئي ٿي. مئي …2ع ۾ جڏھن تامل ڱائيگرز پنھنجو اڳوڻو گادي وارو شھر جافنا واپس وٺڻ جي پوزيشن ۾ اچي چڪا ھئا پاڪستان لکين ڊالرز ماليت جو ھٿيار فراھم ڪندي گوريلن جي خلاف سريلنڪا جي ڪوششن کي ھٿي ڏني. تامل ڱائيگر سريلنڪا سان پاڪستان جي سھڪار تي ايتري قدر غصي ۾ ھو جو ھن 6..2ع ۾ پاڪستاني سفير کي قتل ڪرڻ جي بھ ڪوشش ڪئي جيڪو خوش قسمتي سان محفوظ رھيو. صدر زرداري جي تازي دوري جي دوران سريلنڪا ھڪ ڀيرو ٻيھر بيڱل ڱينڪ، ھلڪي ھٿيار ۽ پاڪ چين پاران گڏجي تيار ڪيل جي ايف 71 ٿنڊر جھاز خريدڻ ۾ دلچسپي ظاھر ڪئي آھي.
سريلنڪا چين سان بھ انتھائي دوستاڻا ۽ گھرا لاڳاپا رکي ٿو جيڪي پاڪستان ۽ سريلنڪا جي وچ ۾ ٻطرفا لاڳاپن کي وڌيڪ مستحڪم ڪن ٿا. سريلنڪا سارڪ جو بھ تمام اھم ميمبر آھي ۽ علائقائي سيڪيورڱي متعلق پاڪستاني خدشن جو ھم خيال ۽ سارڪ ملڪن جي وچ ۾ لاڳاپن جي سياسي پھلوئن تائين سارڪ تنظيم جو دائرو وسيع ڪرڻ جي لا= سرگرم آھي، جنھن جي ڀارت سختي سان مخالفت ڪري ٿو. پاڪستان وانگر سريلنڪا بھ خطي ۾ ڀارتي بالادستي مان بيزار آھي ۽ ان کي رد ڪري ٿو.
انھن مسئلن بابت نظريات جي ھم آھنگي پاڪ سريلنڪا لاڳاپن ۾ ھڪ ٻئي مضبوط ٿنڀ جي حيثيت رکي ٿي. سريلنڪا ھڪ سچي دوست وانگر ھميشھ پاڪستان جي حمايت ڪندو رھيو آھي دھشتگردي جي مسلسل واقعن جي بنا تي جڏھن ڪرڪيڱ کيڏندڙ سمورن ملڪن پنھنجون ڱيمون پاڪستان موڪلڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو تھ اِھو سريلنڪا ئي ھو جنھن ھتي کيڏڻ جي لا= پنھنجي ڱيم موڪلڻ لا= يڪجھتي جو اظھار ڪيو پرپو= بدقسمتي* جي انتھا اھا آھي جو دھشتگردن کي سريلنڪا جي ڱيم تي حملو ڪري ان شو کي خراب ڪرڻ جو موقعو ملي ويو. پاڪستاني سرڪار ۽ عوام ان موقعي تي سريلنڪا جي سرڪار ۽ سندس عوام کي سندن بردباري* تي تمام گھڻي خراج تحسين پيش ڪئي. سريلنڪا جي سرڪار موجودھ ٻوڏ جي دوران پاڪستان کي سٺي امداد بھ فراھم ڪئي. صدر زرداري پنھنجي ھم منصب سان ڳالھين دوران ان کي تسليم ڪيو.
پرپو= صدر آصف علي زرداري طرفان سريلنڪا جي موجودھ دوري جي اھميت ان حقيقت کي اجاگر ڪري ٿي تھ ٻنھي دوست ملڪن جي وچ ۾ لاڳاپن کي وڏي ھٿي ملي آھي. ڌرين لاڳاپن جي نئين جھت جي شروعات تي تسليم ڪيو تھ سندن ثقافتي ورثو گڏيل مفادن جي لا= مختلف شعبن ۾ شراڪت ۽ مضبوط بنياد فراھم ڪري ٿو. صدر زرداري جون پنھنجي سريلنڪا جي ھم منصب سان ون آن ون ملاقات جي دوران ٻطرفا، علائقائي ۽ عالمي مسئلن تي تفصيلي ڳالھيون ٿيون. ٻنھي ملڪن جي وچ ۾ ڪيترن ئي شعبن ۾ سھڪار تي اتفاق را= جو اظھار ڪيو ويو. ڱن معاھدن ۽ ھڪ ايم او يو تي دوري جي دوران صحيحون ڪيون ويون تھ جيئن مختلف شعبن ۾ سھڪار جي قابل ٿي سگھجي. ھڪ معاھدو ٻنھي ملڪن جي وچ ۾ سھڪار ۾ واڌاري جي لا= سفارتڪارن ۽ عملدارن جي لا= ويزي جي پابندي ختم ڪرڻ جي باري ۾ ٿيو.
ڪسڱمز متعلق ٻئي معاھدي تحت ٻئي ملڪ غير قانوني نشي وارين شين ۽ منشيات جي غير قانوني ڏي وٺ جي روڪٿام، تحقيقات، عدالتي ڪارروائي ۽ منتقلي جي سلسلي ۾ ھڪٻئي سان سھڪار ڪندا. ثقافتي سھڪار جي باري ۾ ڱيون معاھدو فن، ثقافت، تخليقي مطالعو، آثار قديمھ، راند، تعليم، معلومات ۽ ٻين ذريعن جي شعبن ۾ لاڳاپن جي واڌاري جي لا= ٻنھي ملڪن جي عزم کي ظاھر ڪري ٿو. ان معاھدي جي مقصدن کي حاصل ڪرڻ جي لا= ٻنھي ملڪن جي ثقافتي ورثي تي روشني وجھڻ ۽ واڌاري جي لا= نمائشون ڪرائڻ سان گڏوگڏ ثقافتي وفدن جي مڱا سڱا بھ عمل ۾ آندي ويندي. زراعت متعلق ايم او يو گڏيل مفاد جي لا= سھڪار تي ڌيان ڏئي ٿو. پاڪستان سريلنڪا کي 2 سئو ملين آمريڪي ڊالر جي خريداري لا= ڪريڊڱ سھولت جي بھ پيشڪش ڪئي آھي ۽ سريلنڪا کي اھا بھ رعايت ڏني آھي تھ ھو بارڱر تحت ادائيگي ڪري يا مقامي ڪرنسي ۾ جنھن جي لا= سريلنڪا تمام گھڻي واکاڻ ڪئي ۽ آڌرڀا/ ڪيو آھي.
ٻنھي رھنمائن جي وچ ۾ اجلاس جي دوران ھا= پوائنڱ اھو فيصلو ھو جنھن ۾ گڏيل اقتصادي ڪميشن کي ٻيھر فعال ۽ بارڱر ڱريڊ، ڪرنسي جي مڱا سڱا ۽ بئنڪنگ انڱرچينج جي ذريعي اقتصادي سھڪار جي غير روايتي مرحلي جي لا= طريقيڪار اختيار ڪرڻ ھو. سريلنڪا پھريون ملڪ آھي جنھن پاڪستان سان فري ڱريڊ ايگريمينڱ تي صحيحون ڪيون، جيڪو جون 5..2ع ۾ موثر ٿي چڪو آھي، ان معاھدي تحت سريلنڪا مان چار ھزار آئيڱمز گھرائي سگجھن ٿا. اھو معاھدو صحيحن کان پو= گذريل چئن سالن ۾ ٻن ملڪن جي وچ ۾ واپار جي رفتار ۾ چٽي ڀلي اضافي جو سبب بڻيو آھي. ڌرين ان معاھدي جي مقصدن حاصل ڪرڻ جي لا= تجارتي لاڳاپن جي وڌيڪ استحڪام تي بھ اتفاق ڪيو آھي. ان دوري جي ھڪ ٻي ڪاميابي مارچ .1.2ع کان ڪولمبو مان پي آ= اي جي اڏامن جي آمدورفت جي بحالي ھئي جيڪا عوام کان عوام تائين رابطن ۾ اضافي کان علاوھ ٻنھي ملڪن جي وچ ۾ واپار ۽ بزنس جا وڌيڪ موقعا فراھم ڪرڻ جو سبب بڻجندي. صدر جي دوري جو نچوڙ ڄاڻڻ جي لا= اھو ئي ڪافي آھي تھ ٻنھي ملڪن جي وچ ۾ لاڳاپن ۾ گڏيل مفادن جون نيون بلنديون حاصل ڪرڻ ۾ بلا شبھا مدد ملي آھي